Metatzailea ikerlari naturalista baino.
Zer erran dezakegu gizon hartaz, guttienez gureganatu zaizkigun dokumentuen arabera ? Dirudienez, bere jardun nagusia ez zen historia naturala soilik. Wenworth Webster-en artikuluak filosofia eta okzitanieraren inguruko filosofia eta hizkuntzalaritzari buruzko dokumentazio bilketa ugaria aipatzen du. Alabaina, ez zuen deus berririk ekarri. Hortaz, « 300 orriko in-octavo handi » bat utzi zuen, hots nota eta dokumentuz josia. Bere obraren parte hori, barreiatua, galdurik daiteke.
Gizon hau, historia naturalean adituak zirenengana jotzera ausartzen zen, baita eskura zituen dokumentu guziak kontsultatzera ere. Oroitarazi behar dugu garai hartan horrelako dokumentazioa ugaria zela Baionan. Gorago, Ulysse Darracq-ekin batera, Baionako historia naturalaren Museoa aipatu dugu, zeinean zoritxarrez sute baten ondotik bilduma andana suntsitua izan zen. Thore-k (1762-1823) eta bereziki Léon Dufour-ek (1780-1865) Pirinioak eta kostaldea ikertu zituzten. Akizeko Borda Sozietatearen eta Bordaleko « Société linéenne »aren argitalpenetan datu naturalista ainitz bazen. Biarritzen bertan, 1883ko apirilaren 18tik goiti, de Folin Markesak, ozeanografo eta malakologista zena, zientzia zentro bat idekitzea proposatu zuen, 1933an sortu zen Itsas museoaren lanak segitzeko.
Garai hartako joera eskualde desberdinetako fauna eta landaretzaren zerrendak osatzea eta erreferentziazko bildumak osatzea zen. Honela bildu ziren Baionan 1880 aintzin Darracq, Blanchet eta Richter-en belartegiak. Ducourrau-k Biarritzetik oso hurbil zituen dokumentu guzti hauek.
Naturalistekin zituen harremanez gain, Ducourrau-k Biarritzeko jauntxoekin harreman onak izango zituen. Horregatik, hemen ikertu ditugun dokumentuak Moussempèstarrek luzaz atxiki eta helarazi zizkiguten.
Koadro orokorra zehazturik, interesgarria litzateke, orriz-orri, fitxetako notak ikertzea, hainbat arlotan gertakari zehatzak ateratzeko : soziologia, klima, portaerak, eta abar. Honela, Aro Ederraren aintzineko Biarritzeko aberatsen bizi ohiturak irudika genitzake.
Claude Dendaletche