Hegaztien behatzaile
« ORNITHOLOGIE » eskuizkribua volumen potoloa da, marrazkiz eta oharrez betea. Ohartzekoa da azken aurreko taula, 68 zenbakia duena, txorien lastoztatzeari zuzendua. Izan ere, garai hartan, ohitura zen animalia hilak ukatea beren ezaugarriak zehazki aztertzeko gisan. Fusila zen beraz naturalistek erabiltzen zuten lehen tresna zientifikoa. Gero lastoztatzeari ekiten zitzaion txoria ahal bezain egoera naturalean aurkezteko. Honela, Biarritzeko Itsas Museoak eta Baionako historia naturalaren museoak txori lastoztatuen bilduma aipagarriak dituzte.
Ducourrau-ren marrazkietako txoriak egiazko eskalan eginak direnez, hainbat paper zati itsasi behar izan zituen, koartza adibide. Determinazio berezia egitean erreferentzia bibliografikoak ematen ditu beti, bereziki Darracq, baita Risso, Cuvier, Thore eta beste batzuk. Apo-hontza J. Moreau Jaunak harrapatu zuen Biarritzen 1865eko urriaren 22an ; ematen duen erreferentzia : Risso III, 32 n°33. Taulan irakur daiteke : « neurri naturaleko marrazkia”. Marrazki batzuk 1855ekoak dira, Biarritzera itzuli aintzinekoak beraz, eta horrek natura gaien bildumentzako zuen grina erakusten du. Eperra-ren marrazkiarekin hauxe irakur daiteke : « déssiné d’après nature et de grandeur naturelle. 3 octobre 1864, don de M. Eug. Aubert, de Strasbourg ». Erreferentziak maiz laburtuak dira : M. Darracq, « M. Dq », edo esplizitoak : « Vu par M.Dq ». Darracq-en katalogoari dagokionez, txorien zenbakiak horren arabera emate ditu. Maiz gaskoi, bretoi, probantza, Languedoc eta italierazko izenak ematen ditu. Ez ordea euskarazkoak, eta horrek adierazten du Ducourrau-k segurrenik harreman gutti zuela naturalista euskaradunekin.
Dirudienez, margotzea bere alabak egin zuen kasu gehienetan, baina marrazkiak idazlearenak dira.
Taula batzuk ez dira originalak, harraparien kasua lege, 5, 6 eta 7 taulak Atlas Buffon-etik hartuak baitira. Dokumentu hau txorien morfologiari buruzko behaketen bilduma bezala agertzen zaigu, zehaztapen anitzekin, ikuspegi zientifikoago batekin egina izan den lan bat baino. Erran behar dugu garai haietan espezieen sailkatze sistematiko baten osatzea zela ardura nagusia eta amatur baten ekarpenak ere ongi etorriak zirela. Ehiztari askok, eskopetaz edo sarez bilduriko txoriak ekartzen zizkioten Ducourrau-ri, eta biltzen zituen xehetasunek garai hartako gizakien ohizko portaerak argitzen dituzte, ornitologia hutseko informazioekin batera. Honela,1868ko apirilaren 20an harrapaturiko urretxori arrak Biarritzeko Grammont Parkean zuela kabia « eta batzuetan itsasoan galdurik ikus ditzakegu ». « Usapalentzako sarea » fitxa batean aipatzen du eta beste txori ainitz harrapatzeko baliatzen zen ; txoriak harrapatu eta markatzeko eta migrazio fenomenoak aztertzeko baliatzen den modu modernoaren aurrekaria zen sare hura. Baina, garai hartan txoriak hitzen ziren !
 |